ทำความรู้จัก ระดับการป้องกัน (Degree of Protection) หรือ รหัส IP

10 พฤษภาคม 2567

เขียนโดย: วิววรรธน์ บุรภัทร์เวศม์กุล

ฝ่ายขายสาขาสุราษฎร์ธานี

รหัส IP จะบอกถึงความสามารถในการป้องกันอันตรายของอุปกรณ์ไฟฟ้า ที่เกิดจากการสัมผัสส่วนที่มีไฟไม่ว่าโดยตรง หรือสอดวัตถุเข้าไป รวมทั้งป้องกันความเสียหายจากของเหลวที่เข้าไปในตัวเครื่องอีกด้วย

รายละเอียดของการป้องกันจะแทนด้วยตัวเลข 2 หลัก ตามหลังอักษร IP เรียกสั้นๆ ว่ารหัส IP

IP (Index of Protection) กำหนดโดยมาตรฐาน IEC529 และ DIN40050 โดยรหัสเลขตัวแรกจะบอกความสามารถ ในการป้องกันอันตรายจากของแข็ง รหัสเลขตัวที่สองจะบอกความสามารถในการป้องกันอันตรายจากของเหลว ความหมายของตัวเลข แต่ละหลักแสดงดังตาราง

เช่น IP55 หมายถึงสามารถป้องกันฝุ่นได้สามารถป้องกันน้ำที่ถูกฉีดมาตกกระทบในทุกทิศทางได้ รหัส IP พบเห็นได้จากอุปกรณ์ไฟฟ้าหลายประเภทเช่น Load center , ตู้ Switchboard ,หรืออุปกรณ์ เครื่องมือไฟฟ้าภายในและนอกตู้ เป็นต้นหรืออาจกำหนดไว้ในแบบไฟฟ้าเพื่อให้ผู้ทำการติดตั้ง เลือกใช้อุปกรณ์ให้เหมาะสมและปลอดภัย ในบางประเทศอาจใช้รหัส IP ถึง 3 หลักโดยเลขรหัสตัวที่ 3 จะบอกถึงความสามารถ ในการป้องกันการถูกกระแทกทางกล แต่ในประเทศไทยที่พบเห็นทั่วไปใช้เพียง 2 หลักเท่านั้น

นอกจากกำหนดระดับการป้องกันด้วยรหัส IP แล้วอาจพบอุปกรณ์ที่มีการกำหนดตามมาตรฐานอื่นเช่น NEMA ซึ่งเป็นมาตรฐานของสมาคมผู้ประกอบการไฟฟ้าสหรัฐอเมริกาโดยระบุชนิดเครื่องห่อหุ้ม (Enclosure) และมีรายละเอียดดังนี้

ข้อกำหนด	การนำไปใช้งาน	NEMA	เทียบกับรหัส IP
ไม่มีเครื่องห่อหุ้ม	ไม่มีการป้องกัน	0	IP00
วัตถุประสงค์ทั่วไป	ใช้ติดตั้งในอาคาร	1 1 **	IP3 IP2
ทนหยดน้ำ	บริเวณที่มีของเหลวจำนวนเล็กน้อยตกเหนือเครื่องห่อหุ้ม และยอมให้ความชื้นเข้าไปภายในได้	2 2 **	IP31 IP21
กันฝุ่น, กันฝน, ต้านทานลูกเห็บ	บริเวณที่มีทั้งฝุ่นและฝน อาจใช้นอกอาคารเช่นอู่ต่อเรือ หรือในอุโมงค์	3	IP66* ทนสนิม
ทนฝน, ต้านทานลูกเห็บ	ติดตั้งนอกอาคารใช้งานภายใต้ฝน และลูกเห็บ	3R 3R **	IP34* ทนสนิม IP24* ทนสนิม
กันฝุ่น, กันฝน, ทนลูกเห็บ	ใช้นอกอาคารในสภาวะที่มีลูกเห็บตก	3S	IP66* ทนสนิม
กันน้ำ, กันฝุ่น	ใช้กับอุปกรณ์ที่ต้องล้างทำความสะอาด ทำด้วยสแตนเลส	4	IP66* ทนสนิม
กันน้ำ, กันฝุ่น, ต้านทานการกัดกร่อน	ทำด้วยวัสดุทนการกัดกร่อนสูงใช้ในอุตสาหกรรมเคมี โรงปุ๋ย โรงงานกระดาษ	4X	IP66* กันน้ำทะเล
กันฝุ่น, กันน้ำ, อยู่ใต้น้ำ	ใช้กับอุปกรณ์ที่อยู่ใต้น้ำ	6	IP68
กันฝุ่น, กันหยดน้ำ	ใช้ในงานอุตสาหกรรมที่เปื้อนน้ำมัน	12	IP65
กันน้ำมัน, กันฝุ่น	ป้องกันน้ำมันและฝุ่นเข้าซึ่งจะทำลายอุปกรณ์ขณะทำงาน	13	IP65 มีปะเก็นต้านทานน้ำมัน

* การป้องกันลูกเห็บ ตามมาตรฐาน IEC144 ไม่ได้กำหนดไว้
** ระบายความร้อน

อุปกรณ์ไฟฟ้าที่เป็นผลิตภัณฑ์จากอเมริกาและมีขายในเมืองไทยจะกำหนดตามมาตรฐาน NEMA เช่นยี่ห้อ squareDเป็นต้น การเลือกอุปกรณ์มาใช้อาจพิจารณาจากตารางข้างล่าง

ตารางเลือกตู้จ่ายกระแสไฟฟ้าไปใช้งานตามมาตรฐาน NEMA

ความสามารถในการป้องกัน เมื่อติดตั้งในบริเวณต่างๆ	Type of Enclosure
ความสามารถในการป้องกัน เมื่อติดตั้งในบริเวณต่างๆ	1	3R	3S	4	4X	5	12
ป้องกันการสัมผัสโดยตรงกับอุปกรณ์ภายในตู้ หลังจากปิดฝาตู้แล้ว	x	x	x	x	x	x	x
บริเวณที่มีฝุ่นละอองฟุ้งกระจาย	x	x	x	x	x	x	x
บริเวณที่มีน้ำหยดและมีละอองน้ำบางๆ	-	x	x	x	x	x	x
บริเวณที่มีลมพัดฝุ่นละออง	-	-	x	x	x	x	-
บริเวณที่มีการหมุนเวียนของฝุ่นละออง	-	-	x	x	x	-	x
บริเวณที่มีการฉีดพ่นละอองน้ำ	-	-	x	x	x	-	-
บริเวณที่มีการรั่วซึมของน้ำมันเชื้อเพลิงหรือน้ำมันหล่อเย็น	-	-	-	-	-	-	x
บริเวณที่มีฝนตก,หิมะตกและฝนตกหนักแบบมีลูกเห็บ	-	x	x	x	x	-	-
บริเวณที่มีลมพัดฝุ่นละอองอย่างรุนแรง	-	x	x	x	x	-	-
บริเวณที่มีการกัดกร่อน หรือเกิดการขึ้นสนิม	-	-	-	-	x	-	-